Waarom luisteren kinderen niet (en wat wél werkt)

Of het nu gaat om schoenen aandoen, aan tafel komen of stoppen met een scherm, het lijkt soms alsof kinderen het gewoon niet willen horen. Terwijl je net vriendelijk en duidelijk was. Je probeert het nog eens. Dan een derde keer. Misschien komt er een waarschuwing bij. Of een zucht. Soms zelfs een uitbarsting. En toch blijft de reactie van je kind uit, of wordt het alleen maar erger.

Maar wat als “niet luisteren” eigenlijk iets heel anders betekent dan wat we denken?

Kinderen luisteren anders dan volwassenen

Luisteren betekent voor volwassenen vaak: informatie opnemen en daarna doen wat er gevraagd wordt. Maar bij kinderen werkt het anders. Hun brein is volop in ontwikkeling.

Ze leren nog elke dag hoe ze aandacht moeten verleggen, hoe ze informatie verwerken, hoe ze emoties reguleren, en hoe ze impulsen onder controle houden.

Wat voor ons vanzelfsprekend lijkt – even stoppen, reageren, doen wat er gevraagd wordt – is voor hen vaak nog een heel karwei.

En dat is niet omdat ze niet wíllen luisteren. Ze kúnnen het gewoon nog niet altijd.

5 veelvoorkomende redenen waarom kinderen (niet) luisteren

1. Ze zijn verdiept in iets anders

Kinderen hebben een natuurlijke, intense focus , vooral wanneer ze spelen. Als een kind aan het bouwen is, een verhaal aan het verzinnen is of net iets belangrijks beleeft, is het heel moeilijk om dat abrupt te onderbreken. Niet omdat ze koppig zijn, maar omdat hun aandacht nog letterlijk vastzit in wat ze doen.

Vergelijk het met een volwassen gesprek dat je middenin moet verlaten om ineens je belastingaangifte te doen. Dat schakelen lukt niet zomaar.

2. Ze voelen zich niet verbonden op dat moment

Luisteren lukt het best wanneer er verbinding is. Wanneer kinderen zich gezien, gehoord en veilig voelen. Als een kind zich aangesproken voelt op een toon van frustratie, ongeduld of macht, dan schakelt het vaak af. Niet bewust, maar uit zelfbescherming. Kinderen reageren sterk op de manier waarop iets gezegd wordt.

Verbinding is dus geen luxe, het is een voorwaarde om écht contact te krijgen.

3. Ze begrijpen de boodschap niet (helemaal)

Soms verwachten we meer taalbegrip dan er eigenlijk is. Zinnen als “Doe eens wat liever tegen je broer”, “Wees nu eens flink” of “Ruim nu alles op” zijn voor kinderen vaag. Wat betekent “flink zijn”? Wat hoort bij “alles”? Wat bedoel je precies met “liever”?

Wat voor ons helder is, is voor kinderen soms een raadsel.En als iets niet begrepen wordt, wordt het zelden gevolgd.

4. Ze willen invloed hebben

Kinderen hebben een diepgewortelde behoefte aan autonomie. Ze willen zelf kunnen kiezen, invloed hebben op wat er gebeurt, niet geleefd worden. Als kinderen het gevoel hebben dat ze voortdurend gestuurd, opgejaagd of gecontroleerd worden, dan ontstaat er weerstand.

Niet luisteren is dan een vorm van verzet. Geen bewuste rebellie, maar een manier om hun eigenheid te behouden.

5. Ze zijn moe, overprikkeld of zitten vol emoties

Een kind dat moe is, vol zit van de schooldag, zich onveilig voelt of iets aan het verwerken is, heeft simpelweg minder ruimte om te luisteren.

Emotionele spanning slorpt energie op. In zo’n moment komt een vraag of opdracht niet meer binnen. Het lijkt op onwil, maar het is vaak een kwestie van overbelasting.

Wat helpt dan wél?

1. Eerst contact, dan instructie

Voor je iets vraagt, maak je contact:

• Ga op ooghoogte

• Noem je kind bij naam

• Kijk écht even

• Raak eventueel zacht aan

Wanneer een kind zich verbonden voelt, is het veel ontvankelijker voor wat er gezegd wordt.

2. Zeg wat je wél wil zien

In plaats van: “Stop met roepen!”,zeg je: “Praat zacht, ik hoor je zo beter.”

In plaats van: “Niet springen op de bank”,zeg je: “Je mag springen op de mat.”

Kinderen kunnen beter reageren op concrete, positieve aanwijzingen dan op verboden die hen geen alternatief geven.

3. Laat keuzes toe waar het kan

Keuzes geven binnen grenzen vergroot de medewerking. Bijvoorbeeld:

• “Wil je nu je pyjama aandoen of nog 5 minuutjes spelen en dan?”

• “Wil je de blauwe of de groene beker?”

• “Wil je eerst je boekentas leegmaken of je jas ophangen?”

Een kind dat mag kiezen, voelt zich gezien én serieus genomen.

4. Benoem wat je ziet, zonder oordeel

Soms helpt het om gewoon te verwoorden wat er gebeurt, zonder meteen te corrigeren:

“Je bent verdiept in je tekening. Je hoorde me nog niet.”“Je vindt het moeilijk om te stoppen met spelen, hé?”

Benoemen zonder kritiek haalt de spanning eruit en opent de deur naar verbinding.

5. Houd je verwachtingen realistisch

Een kind van 3 is nog niet in staat om te luisteren zoals een kind van 7. En een kind van 10 heeft ook nog veel te leren over impulscontrole en emotieregulatie. Als je verwachtingen kloppen met de ontwikkelingsfase van je kind, wordt het veel makkelijker om mild te blijven (ook als het niet meteen gaat zoals je wil).

Tot slot

Kinderen luisteren beter als ze zich veilig, verbonden en begrepen voelen. Niet door straf of beloning, maar door echt contact, duidelijke taal en wederzijds respect.

Dat vraagt tijd, geduld en oefening ... en ook mildheid voor jezelf als ouder. Je hoeft het niet perfect te doen. Maar elke keer dat je opnieuw probeert te begrijpen wat er onder het gedrag zit, groeit er iets in jullie relatie.

Kinderen luisteren namelijk wel. Alleen niet altijd op de manier die wij verwachten.

Maar misschien wel op de manier die ze op dat moment kunnen. Veel succes ermee :-)

Liefs,

Rita